Adwentyzm m.in. na podstawie jednego hebrajskiego słowa stworzył doktrynę, która łączy proroctwo o 70 tygodniach z proroctwem o 2300 wieczorach i porankach z księgi Daniela. Tym słowem jest hebrajskie "chatak" użyte tylko raz w Biblii w wersecie Dn 9,24. Zapraszam do zapoznania się z niniejszym opracowaniem, które daje odpowiedź na pytanie, czy rzeczywiście chodzi o 'odciętych' 70 tygodni.
Zapoznajmy się najpierw z oficjalnym stanowiskiem adwentystycznym w sprawie hebrajskiego wyrazu "chatak" z Dn 9,24. Ellen White w Wielkim Boju pisze następujący komentarz do tego wersetu:
Ellen G. White, Wielki Bój, Wydawnictwo "Znaki Czasu", Warszawa, 2011
Po wezwaniu Daniela, by uważał na słowo i rozumiał widzenie, anioł powiedział: "Siedemdziesiąt tygodni zamierzono ludowi twemu i miastu twemu świętemu". Słowo przetłumaczone tutaj "zamierzono" oznacza dosłownie "odcięto" lub "oddzielono". Anioł objaśnia, że siedemdziesiąt tygodni, a więc 490 lat będzie odcięte jako przeznaczone dla Żydów. Ale od czego miały być one odcięte? Ponieważ 2300 dni były jedynym okresem czasu wymienionym w rozdziale ósmym, zatem owe 70 tygodni musiały być odcięte od tego właśnie okresu, stanowią więc część 2300 dni i oba okresy muszą mieć wspólny początek. [1]
Spójrzmy teraz do innych oficjalnych pozycji adwentystycznych, które dadzą nam pełny wgląd na omawiane przez nas zagadnienie. W książce Wierzyć tak jak Jezus przekładu Władysława Kosowskiego z 2007 czytamy następujące słowa:
Wierzyć tak jak Jezus, Chrześcijański Instytut Wydawniczy "Znaki Czasu", Warszawa, 2007
70 tygodni, albo 490 lat, zostało "wyznaczone", albo "oddzielone" (BW, BG) dla Żydów i Jerozolimy (Dan. 9,24). Występuje w tym tekście hebr. czasownik "hathak". I chociaż czasownik ten występuje tylko jeden raz w Piśmie Świętym, to jego znaczenie możemy określić i zrozumieć na podstawie innych tekstów hebrajskich [Analiza pism hebrajskich, takich jak Miszna, wykazuje, że chociaż "hathak" może oznaczać "przeznaczyć, zamierzyć", to bardziej "powszechne znaczenie" wiąże się z "cięciem, odcinaniem" (Shea, "The relationship Between the Prophecies of Daniel 8 and Daniel 9", w: Sanctuary and Atonement, s. 242).]. Dobrze znany słownik hebrajski, Geseniusa, stwierdza, że oznacza on "odciąć" lub "podzielić", "rozdzielić" [Gesenius, Hebrew and Chaldee Lexicon to the Old Testament Scripture, przekł. Samuel P. Tregelles, Grand Rapids 1950, s. 314].
Mając taką świadomość i zrozumienie, wyjaśnienia Gabriela mają dla nas szczególne znaczenie. Mówi on Danielowi, że 490 lat miało być odcięte, oddzielone od dłuższego okresu 2300 lat. [2]
Władysław Kosowski w swoim czternastym wykładzie z cyklu Spotkań z Księgą Daniela, starotestamentowego proroka, mówi i pokazuje na slajdach kwestię związaną z hebrajskim słowem "chatak":
Władysław Kosowski, (14) Spotkania z Księgą Daniela, starotestamentowego proroka, czas: 00:50:58 - 00:55:08
Profesor Zachariasz Łyko w swojej książce Nauki Pisma Świętego pisze:
Zachariasz Łyko, Nauki Pisma Świętego, Wydawnictwo "Znaki Czasu", Warszawa, 1989
Wyrażenie "wyznaczono" (wg BH - nechtach, wg LXX - ekrithesan) jest niezwykle interesujące. Właściwie w miejsce wyrażania "wyznaczono" winno być "odcięto" [Słowo "nechthach" pochodzi od źródłosłowu hebrajskiego "chathach", który oznacza: uciąć, odmierzyć, podzielić, oddzielić, postanowić, wyznaczyć (por. Student's Hebrew Lexicon, s. 238), podobnie jak greckie "krino" (w stronie biernej ekrithen). Słowo więc "nechthach" znaczy nie tyle "wyznaczono", ile raczej "odcięto".], a wówczas obraz teologiczno-egzegetyczny frazy staje się jasny. Od dłuższego okresu - 2300 dni - odcięto (odmierzono) okres krótszy - 70 tygodni, czyli 490 dni, jako szczególny czas łaski dla Izraela na urzeczywistnienie reform i odnowy. [3]
Konstanty Bulli, Księga Daniela, Wydawnictwo "Znaki Czasu", Warszawa, 1966
(...) mniejszy okres z rozdz. 9 stanowi część składową większego okresu z rozdz. 8.
Zresztą do tej myśli można dojść na podstawie interpretacji słowa hebrajskiego "chathak" (czyt. chatach), któremu Wilhelm Gesenius (1786-1842), jeden z największych hebraistów, takie nadaje znaczenie: ustalać, postanawiać, wyznaczyć, przeznaczyć, zamierzać, ciąć, odbinać, zadecydować, dekretować, oddzielać [Questions, s. 273; zob. także Koehler-Baumgarner, s. 343]. Septuaginta hebr. "chathak" tłumaczy greckim "ekrithesan", tj. postanowić, osądzać, uznawać. Z drugiej zaś strony tłumaczenie Teodocjońskie (II w. po Chr.) oddaje to słowo przez "sunetmethesan", tj. odcinać, skracać, upraszczać. I to ostatnie znaczenie znajduje odbicie w Wulgacie, która używa słowa "abbreviare"; według tłum. ks. Wujka: "siedemdziesiąt tygodni skrócone są dla ludu twego".
(...) słusznym jest uważać, że okres 70 tygodni został odmierzony, odcięty od dłuższego okresu. [4]
Na koniec prezentuję komentarz z książki Clifforda Goldsteina, będącym z ramienia Generalnej Konferencji redaktorem kwartalnika lekcji szkoły sobotniej wydania dla dorosłych od 1999 roku [5], Prosto o roku 1844 ze stron 47 i 48 [pogrubienia moje]:
Clifford Goldstein, Prosto o roku 1844, Chrześcijański Instytut Wydawniczy "Znaki Czasu", Warszawa, 1996
Przyjrzyjmy się teraz samemu wyjaśnieniu. Zaczyna się tak: "Siedemdziesiąt tygodni wyznaczono twojemu ludowi". Przeciwnicy naszego poselstwa twierdzą, że takie właśnie tłumaczenie jest właściwe - siedemdziesiąt tygodni było "wyznaczonych" albo "zamierzonych". Adwentyści twierdzą, że dosłowne znaczenie słowa "czatak" to "odciąć", i że w takim razie owe siedemdziesiąt tygodni zostało odcięte od 2300 dni. Które tłumaczenie jest najwłaściwsze? Niestety, nigdzie więcej słowo "czatak" nie jest użyte w Biblii, tak że nie możemy porównać miejsc, w których mogłoby być zastosowane. Istnieją jednak inne, bardziej pospolite słowa, tłumaczone jako wyznaczono lub zamierzono ale Daniel nie użył żadnego z nich, wybierając raczej owo mniej znane słowo.
Chociaż nie ma go w innych miejscach w Biblii, słowo "czatak" znajdujemy wielokrotnie w innych tekstach hebrajskich, takich np. jak Miszna, żydowski komentarz do Biblii, który powstał w pierwszych kilku stuleciach naszej ery. Język Miszny nie jest identyczny z językiem biblijnym, ale jest do niego dość zbliżony. Z dwunastu przypadków użycia słowa "czatak" w formie czasownikowej, dziesięć razy oznacza ono odcinanie części zwierząt, według praw dietetycznych. Z dziewiętnastu przypadków użycia formy rzeczownikowej - tylko raz użyte jest w sensie dekretu. W pozostałych osiemnastu przypadkach oznacza to, "co zostało odcięte".
Konkordancja Stronga podaje, że głównym znaczeniem tego słowa jest "odciąć". Tłumaczenie Whitinga również używa słowa "odciąć". Gezeniusz, autorytet leksykografii hebrajskiej, podaje znaczenie "odciąć". Chaldejsko-Rabinacki słownik Stocjusza definiuje je jako "ciąć, odcinać, pociąć, wyryć, odciąć". Najwcześniejsze wersje Wulgaty i Septuaginty podają je jako "odcinać". Teodocjon w greckiej wersji Daniela podaje je jako "odciąć". Jest jeszcze więcej tłumaczeń, które podają znaczenie "odciąć", ale te wystarczają - słowo "odciąć" właściwie oddaje znaczenie słowa "czatak".
Tak więc proroctwo, dotyczące czasu siedemdziesięciu tygodni podaje, że zostały one "odcięte". Muszą być więc odcięte od czegoś, a jedyna rzecz, od której mogłyby być odcięte, to dłuższy okres 2300 dni, z poprzedniej wizji, do której kieruje Daniela Gabriel. [6]
Przejdźmy teraz do zapoznania się z tym, co tak naprawdę przedstawia leksykon Gezeniusza, w oparciu o który milleryci oraz pionierzy adwentystyczni oparli się, tworząc doktrynę o powiązaniu proroctwa 70.tygodni z okresem 2300 wieczorów i poranków. Nawiasem mówiąc, we wcześniejszych opracowaniach wykazałem, że:
- "zasada dzień za rok" nie jest zasadą biblijną, o czym można przeczytać w tym miejscu:
- Daniel zrozumiał wykład anioła Gabriela z ósmego rozdziału księgi Daniela, więc nie oczekiwał jakiegoś dalszego wyjaśnienia, jak głosi adwentyzm, o czym pisałem w tym miejscu:
W swojej biblioteczce posiadam pierwsze wydanie leksykonu Gezeniusza, jakie ukazało się w roku 1836 w języku angielskim. Z tego właśnie wydania czerpali wiedzę milleryci oraz pionierzy adwentystyczni na temat hebrajskiego słowa "chatak". Spójrzmy więc na pełen zapis objaśnienia słowa "chatak" przez Gezeniusza, będącego - według przytoczonych przeze mnie powyższych słów Clifforda Goldsteina - autorytetem leksykografii hebrajskiej:
William Gesenius, Hebrew and English Lexicon of the Old Testament, s. 381, Crocker and Brewster, Boston, 1836
Widzimy, że Gezeniusz podaje następujące znaczenia dla czasownika "chatak":
- cut off - odciąć
- divide - (roz)dzielić
- determine - wyznaczyć
- destine - przeznaczyć
- appoint - ustalić
Następnie Gezeniusz podaje tłumaczenie frazy "נֶחְתַּךְ עַל־עַמְּךָ" (czyt. nechtach al-ammecha) z Dn 9,24 jako:- divide - (roz)dzielić
- determine - wyznaczyć
- destine - przeznaczyć
- appoint - ustalić
"(seventy weeks) are determined and shall come upon thy people",
co na język polski tłumaczy się jako:
"(siedemdziesiąt tygodni) wyznaczono nad twoim ludem".
W tym miejscu koniecznie należy cofnąć się do wypowiedzi Clifforda Goldsteina, którą celowo powyżej pogrubiłem. Oto ona [pogrubienie moje]:
Gezeniusz, autorytet leksykografii hebrajskiej, podaje znaczenie "odciąć".
Przeciwnicy naszego poselstwa twierdzą, że takie właśnie tłumaczenie jest właściwe ? siedemdziesiąt tygodni było "wyznaczonych" albo "zamierzonych".
Proszę zwrócić uwagę na manipulację [7] zastosowaną przez Goldsteina, polegającą na tym, iż czytelnika informuje się jedynie o tych rzeczach, które pasują do adwentystycznej układanki interpretacyjnej. Pomija się natomiast fakt przetłumaczenia przez Gezeniusza całej frazy "נֶחְתַּךְ עַל־עַמְּךָ" z Dn 9,24, na której adwentyzm zbudował swoją doktrynę. Dlatego też uważny czytelnik dostrzeże, że Goldstein uczynił z Gezeniusza przeciwnika poselstwa adwentystycznego, ponieważ ów - cytując Goldsteina - "autorytet leksykografii hebrajskiej" przetłumaczył tę frazę tak, jak czynią to ci, którzy są przeciwnikami adwentyzmu!
W tym miejscu pragnę jeszcze raz zaakcentować, iż powyższy skan z leksykonu Gezeniusza pochodzi z pierwszego jego wydania z roku 1836, którego używali milleryci oraz pionierzy adwentystyczni. Oni także dokonali jawnej manipulacji, identycznej do tej, jaką stosuje Goldstein, nie podając pełnej informacji, jaką zamieścił Gezeniusz w swoim leksykonie pod hasłem "chatak".
Postawa millerytów odsłania ich niewiedzę z zakresu gramatyki języka hebrajskiego. Nie wiedzili oni, iż istnieją pewne czasowniki w języku hebrajskim, które posiadają osobne znaczenie w trybie czynnym (np. w qal), a inne w trybie biernym (np. w niphal). Są też takie czasowniki, które w połączeniu z odpowiednimi przyimkami tworzą swoiste idiomy, których nie tłumaczy się dosłownie. Są to podstawowe wiadomości z zakresu gramatyki prawie każdego języka obcego. Tak też jest w przypadku czasownika "chatak". Milleryci nie wzięli pod uwagę tychże prawideł gramatycznych i nie dostrzegli w przypadku Dn 9,24 związku czasownika z przyimkiem, a takim związkiem jest fraza "נֶחְתַּךְ עַל־" (czyt. nechtach al-) czyli wyznaczono nad-.
Proszę zwrócić uwagę na to, jak inne leksykony oddają tę właśnie frazę. Wcześniej jednak pragnę zapoznać czytelnika ze słownikiem autorstwa Luigi Chiariniego przełożonego przez Piotra Chlebowskiego na język polski i wydanego w roku 1829. Oto, co możemy przeczytać na stronie 75:
Luigi A. Chiarini, Piotr Chlebowski, Słownik Hebrayski, s. 75, Drukarnia Banku Polskiego, Warszawa, 1829
Czy nie jest zastanawiające, że już w roku 1829 w słowniku przetłumaczonym na język polski znajduje się informacja, która burzy adwentystyczną teorię?
Spójrzmy teraz do innych leksykonów, aby dowiedzieć się, jak one tłumaczą frazę "נֶחְתַּךְ עַל־" z Dn 9,24. Jako pierwszego weźmy pod lupę wielki słownik hebrajsko-polski wydawnicta Vocatio:
Ludwig Koehler, Walter Baumgartner, Johann Jakob Stamm, Wielki Słownik hebrajsko-polski i aramejsko-polski Starego Testamentu, s. 345, Oficyna Wydawnicza Vocatio, Warszawa, 2008
Widzimy, że słownik przy haśle "chatak" podaje tłumaczenie dla formy trybu biernego (niphal) "nechtach" (hebr. נֶחְתַּךְ) łącząc go z przyimkiem "al" (hebr. עַל):
"jest zdecydowane, nakazane".
Natomiast kiedy ten czasownik występuje w formie aktywnej (np. qal), jego znaczenie brzmi "ciąć, decydować, rozdzierać".
Spójrzmy jeszcze do innego słownika, tym razem do słownika talmudycznego Marcusa Jastrowa wydanego w 1903 roku:
Marcus Jastrow, A Dictionary of the Targumim, s. 513, Luzac & Co., Londyn, 1903
Proszę zauważyć, że Jastrow tłumaczy tryb bierny czasownika "chatak" wraz z występującym obok niego przyimkiem "al", co stosownie zaznaczam czerwoną kreską na powyższym skanie, na:
"to be decided, decreed",
co na język polski tłumaczy się jako:
"być po/u-stanowionym, zadekretowanym".
co na język polski tłumaczy się jako:
"być po/u-stanowionym, zadekretowanym".
W Biblii typowym czasownikiem hebrajskim, określającym odcięcie jednej rzeczy od drugiej, jest czasownik "כָּרַת" (czyt. karat). Typowym przykładem tekstu, w którym czytamy opis oddzielenia jednej części od drugiej, jest werset z 1Sm 5,4, który wg przekładu warszawskiego brzmi następująco:
Gdy następnego dnia wstali wcześnie rano, oto posąg Dagona leżał twarzą ku ziemi przed Skrzynią Pańską, a głowa Dagona i obie jego dłonie leżały odcięte na progu i tylko tułów pozostał z niego.
Karat jest dość popularnym czasownikiem w hebrajskich tekstach, jednak nie został on użyty w Dn 9,24.
Milleryci i pionierzy adwentystyczni powoływali się także w swoich opracowaniach na tłumaczenie tekstu z Dn 9,24 na język grecki (Septuaginta oraz tłumaczenie Teodocjona) oraz na łacinę (Wulgata). Jednakże ani w przypadku Septuaginty oraz tłumaczenia Teodocjona, ani w przypadku Wulgaty nie znajdziemy najmniejszego potwierdzenia dla tego, co chce tu widzieć adwentyzm. Widać to najlepiej w wypowiedzi Konstantego Bulliego, jaką zamieściłem powyżej w niniejszym opracowaniu.
Spójrzmy jednak do tekstu greckiego tłumaczenia Teodocjona, najpopularniejszego tłumaczenia księgi Daniela na język grecki. Znajdujemy tam frazę "συνετμηθησαν επι" (czyt. sinetmitisan epi) która jest odpowiednikiem hebrajskiej frazy "נֶחְתַּךְ עַל־" z Dn 9,24. Jeżeli więc czasownik συντεμνω, od którego pochodzi tryb bierny w aoryście συνετμηθησαν, oznaczałby rzeczywiście to, co chce widzieć w nim adwentyzm, czyli odciąć, wówczas inne miejsca jego występowania w Biblii również musiałyby mieć takie właśnie znaczenie. Sprawdźmy zatem teksty, w których występuje ten czasownik, aby się upewnić po której stronie leży prawda.
Kolejnym miejscem występowania czasownika συντεμνω jest tekst z Dn 9,26. Miejsce występowania tego czasownika zaznaczam pogrubioną czcionką w oparciu o przekład warszawski:
A po sześćdziesięciu dwóch tygodniach Pomazaniec będzie zabity i nie będzie go; lud księcia, który wkroczy, zniszczy miasto i świątynię, potem nadejdzie jego koniec w powodzi i aż do końca będzie wojna i postanowione spustoszenie.
Kolejnym tekstem jest werset z Iz 10,23, gdzie czytamy:
Gdyż, jak jest postanowione, Wszechmocny, Pan Zastępów dokona zagłady na całej ziemi.
Teraz więc nie drwijcie, aby nie zacieśniły się wasze więzy, gdyż słyszałem od Wszechmocnego, Pana Zastępów, że postanowiona jest zagłada całej ziemi!
Czasownik συντεμνω oznacza dosłownie skrócić. Dzisiejszy język grecki nadal używa tego starożytnego czasownika w charakterze właśnie skracania czasu. [8] Wulgata, o czym wspominał Konstanty Bulli, także używa w powyższych wersetach (poza Dn 9,26) słowa abbreviare, które oznacza właśnie skrócić a nie oddzielić lub odciąć. Proszę spojrzeć na poniższe tłumaczenie Biblii Jakuba Wujka powyższych wersetów:
Iz 10,23
Bo dokonanie i skrócenie uczyni PAN Bóg zastępów w pośrzodku wszytkiej ziemi.
Iz 28,22
A teraz nie naśmiewajcie się, by snadź nie były ścieśnione związki wasze, bom słyszał od PANA zastępów, dokonanie i ukrócenie na wszytkę ziemię.
Dn 9,24
Siedmdziesiąt tegodni ukrócone są na lud twój i na miasto święte twoje, aby się dokonało przestępstwo, a grzech, aby wziął koniec a żeby nieprawość była zgładzona, a przywiedziona sprawiedliwość wieczna i aby się spełniło widzenie i proroctwo, a był pomazany święty świętych.
Z dzisiejszej perspektywy gramatyki języka hebrajskiego, greckiego i łacińskiego oraz na podstawie faktów, jakie przedstawiłem powyżej, upada całkowicie interpretacja adwentystyczna odnośnie jakiejkolwiek możliwości połączenia proroctw: 70 tygodni z 2300 wieczorami i porankami tak, jak chce to widzieć adwentyzm.
Adam Gołębiewski
info@jeszcze7000.org
Przypisy:
[1] Ellen G. White, Wielki Bój, s. 172, Wydawnictwo "Znaki Czasu", Warszawa, 2011
[2] Wierzyć tak jak Jezus, s. 349, Chrześcijański Instytut Wydawniczy "Znaki Czasu", Warszawa, 2007
[3] Zachariasz Łyko, Nauki Pisma Świętego, s. 309-310, Wydawnictwo "Znaki Czasu", Warszawa, 1989
[4] Konstanty Bulli, Księga Daniela, s. 305, Wydawnictwo "Znaki Czasu", Warszawa, 1966
[5] http://absg.adventist.org/contactus.htm#cliff
[6] Clifford Goldstein, Prosto o roku 1844, s. 47-48, Chrześcijański Instytut Wydawniczy "Znaki Czasu", Warszawa, 1996
[7] http://sjp.pwn.pl/szukaj/manipulacja
[8] http://www.greek-language.gr/greekLang/modern_greek/tools/lexica/triantafyllides/search.html?lq=%CF%83%CF%85%CE%BD%CF%84%CE%B5%CE%BC%CE%BD%CF%89&loptall=true&dq
| « poprzednia |
|---|
